Profesor Janusz Tylman (1924-2020)
Wspomnienie
Profesor Janusz Tylman urodził się w 1924 r. w Łodzi. Studia prawnicze ukończył na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego w 1951 r. i rozpoczął wówczas pracę w Katedrze Postępowania Karnego UŁ, jako asystent, a następnie aspirant i starszy aspirant. W 1959 r., na podstawie dysertacji pt. „Wszczęcie postępowania karnego według KPK” uzyskał stopień naukowy doktora nauk prawnych. W 2009 r. na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego miało miejsce uroczyste odnowienie doktoratu Pana Profesora. Jako stypendysta fundacji Forda Pan Profesor odbywał w latach 1959-1960 staż naukowy na uniwersytetach w Bonn, Kolonii, Monachium i Zurychu. W 1963 r. Profesor Janusz Tylman przygotował rozprawę habilitacyjną pt. „Zasada legalizmu w procesie karnym”, na podstawie której uzyskał stopień naukowy doktora habilitowanego. Praca ta, częściowo w nowym opracowaniu, została opublikowana w formie monografii w roku 1965 i uhonorowana nagrodą specjalną Ministra Szkolnictwa Wyższego w konkursie „Państwa i Prawa” na najlepsze prace habilitacyjne. Do dziś należy ona do klasyki karnoprocesowej literatury naukowej, powoływanej zarówno w piśmiennictwie prawniczym, jak i orzecznictwie sądowym. W 1973 r. Pan Profesor został profesorem nadzwyczajnym UŁ, a w 1986 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
W latach 1970-1981 Profesor Janusz Tylman był dyrektorem ówczesnego Instytutu Prawa Karnego UŁ, a od 1981 do 1994 r. kierownikiem Katedry Postępowania Karnego i Kryminalistyki, kierując jednocześnie w latach 1971-1994 r. Zakładem Postępowania Karnego. Po przejściu w 1994 r. na emeryturę prowadził wykłady w ramach Europejskiego Podyplomowego Studium Problematyki Przestępczości, a do 2019 r. seminaria magisterskie.
Profesor Janusz Tylman w latach 1964-1969 był prodziekanem, a następnie (1969-1972) dziekanem Wydziału Prawa i Administracji UŁ. W latach 1975-1981 był prorektorem i pierwszym zastępcą Rektora (1978–1981) Uniwersytetu Łódzkiego.
Profesor Janusz Tylman jest autorem ponad 170 publikacji obejmujących opracowania książkowe, artykuły naukowe, recenzje, glosy do orzeczeń Sądu Najwyższego, hasła encyklopedyczne. W dorobku znajdują się również referaty, wypowiedzi w dyskusjach oraz sprawozdania naukowe. Pozycje monograficzne Pana Profesora to m.in. „Instytucja czynności sprawdzających w postępowaniu karnym”, Łódź 1984, uhonorowana w 1985 r. nagrodą Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki, „Warunki dopuszczalności postępowania karnego”, Warszawa 1998, „Postępowanie przed sądem pierwszej instancji”, Warszawa 1999. Należy też wskazać uznane podręczniki akademickie: „Postępowanie karne w zarysie”, opracowany wspólnie z Profesorem Mieczysławem Siewierskim i Profesorem Markiem Olszewskim (Warszawa 1971 i 1974), dotyczący Kodeksu postępowania karnego z 1969 r., a także przygotowany z Profesorem Tomaszem Grzegorczykiem, odnoszący się już do kodeksu z 1997 r. „Polskie postępowanie karne”. Podręcznik ten, począwszy od 1998 r., ukazał się w dziewięciu wydaniach. Pan Profesor jest również autorem ponad 200 ekspertyz i opinii prawnych sporządzanych dla Sejmu, Senatu, Ministerstwa Sprawiedliwości i innych resortów. Publikacje Profesora Janusza Tylmana i wyrażone tam poglądy są powoływane przez innych autorów, a także judykaturę.
Publikacje Profesora Janusza Tylmana dotyczyły przede wszystkim zagadnień dotyczących modelu postępowania przygotowawczego, jego reform, organów, czynności sprawdzających oraz czynności niecierpiących zwłoki, relacji czynności operacyjnych i procesowych, sprawności postępowania przygotowawczego, nadzoru nad nim, roli prokuratora, przejawów oportunizmu w ściganiu przestępstw, a także m.in. kwestii koncentracji procesu, uprawnień oskarżonego i pokrzywdzonego, sytuacji obrońcy, zasady bezpośredniości w postępowaniu karnym, tymczasowego aresztowania, jego funkcji i podstaw stosowania oraz szerzej – środków przymusu procesowego, nowych instytucji prawnych w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej, w tym świadka incognito, uproszczeń postępowania karnego, a ponadto roli nauki w zakresie kodyfikacji prawa karnego procesowego. Wiele opracowań Profesora Janusza Tylmana było przy tym związanych z analizą praktyki, poprzedzoną jej badaniami. Pan Profesor był również autorem publikacji niemieckojęzycznych. Dotyczyły one zagadnień zarówno polskiego prawa karnego procesowego, przybliżanego w ten sposób zagranicznemu czytelnikowi, jak i rozwiązań obcych, przedstawianych polskiemu odbiorcy.
Profesor Janusz Tylman wniósł istotny wkład w rozwój polskiej nauki procesu karnego, a także w komparatystykę prawniczą. Charakter i poziom prezentowanych w Jego publikacjach wywodów, łączenie aspektów dogmatycznych i historycznych z praktycznym stosowaniem prawa, krytycyzm w analizie rozwiązań prawnych i prezentowane sugestie zmian powodują, że publikacje te na trwałe weszły do dorobku polskiej doktryny procesu karnego.
Profesor Janusz Tylman współorganizował ponadto ogólnokrajowe sympozja na temat przestępczości typu aferowego (1975) oraz problematyki wiktymologii (1983). Uczestniczył w wielu krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. W latach 1975-1990 Pan Profesor prowadził badania empiryczne oraz wykłady i seminaria doktorskie dla sędziów i prokuratorów w Instytucie Badania Problematyki Przestępczości w Warszawie. Wielokrotnie też wykładał oraz uczestniczył w sympozjach i dyskusjach naukowych w zagranicznych ośrodkach akademickich, m.in. w Kolonii, Bonn, Berlinie, Halle, Giessen, Monachium, Zurychu, Salzburgu, Szegedzie oraz w Instytucie Maxa Plancka we Freiburgu. Współpracował naukowo ponadto z niemieckim Bundeskriminalamtem w Wiesbaden.
Profesor Janusz Tylman miał również istotny wkład w kształcenie prawników oraz ich rozwój naukowy. Pod opieką Pana Profesora kilkuset studentów uzyskało tytuł magistra. Wypromował 7 doktorów nauk prawnych, 3 pracowników Zakładu kierowanego przez Profesora Janusza Tylmana uzyskało stopień naukowy doktora habilitowanego, a 2 również tytuł naukowy profesora. Występował także jako recenzent w kilkudziesięciu przewodach doktorskich i kilkunastu habilitacyjnych, a nadto w kilkunastu postępowaniach o nadanie tytułu profesora oraz w postępowaniu o nadanie tytułu doktora honoris causa.
Profesor Janusz Tylman był także współtwórcą Kodeksu postępowania karnego. W 1987 r. został powołany do Komisji do spraw Reformy Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości, a w latach 1987-1997 był członkiem Prezydium tej Komisji oraz Przewodniczącym Zespołu Prawa Karnego Procesowego. To w tym Zespole przygotowano w 1995 r., z czynnym udziałem i pod kierunkiem Pana Profesora projekt uchwalonego w dniu 6 czerwca 1997 r. nowego Kodeksu postępowania karnego. Profesor Janusz Tylman w latach 1995-1997 reprezentował przy tym w pracach parlamentu Ministra Sprawiedliwości i Komisję do spraw Reformy Prawa Karnego. Profesor Janusz Tylman odegrał niebagatelną rolę w tworzeniu obowiązujących obecnie w Polsce, a przy tym akceptowanych w doktrynie i w praktyce konstrukcji procesowych obecnego Kodeksu postępowania karnego.
Profesor Janusz Tylman od 1965 r. był członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, przez kilka lat był członkiem Komitetu Nauk Prawnych PAN, członkiem Zespołu Specjalistów Rady Legislacyjnej oraz Zespołu Rzeczoznawców Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego i Rady Programowej czasopisma „Nowe Prawo”. Był także członkiem Zarządu Głównego Zrzeszenia Prawników Polskich, a od 1978 r. Sekcji Polskiej Międzynarodowego Zrzeszenia Prawa Karnego (AIDP). Uczestniczył też w pracach przygotowawczych II Kongresu Nauki Polskiej i był delegatem na ten Kongres. W Uniwersytecie Łódzkim był członkiem, a następnie przewodniczącym Komisji Dyscyplinarnej dla pracowników UŁ, był również członkiem Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Profesor Janusz Tylman za swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną był odznaczany, m.in.: Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Ministra Sprawiedliwości Lex Veritas Iustitia, Medalami Universitas Lodziensis Merentibus i Uniwersytet Łódzki w Służbie Społeczeństwu i Nauce, Złotą Odznaką UŁ oraz nagrodami Rektora UŁ.
Profesor Janusz Tylman akcentował znaczenie samodzielnej pracy naukowej, chętnie udzielał wskazówek merytorycznych i metodologicznych, jednocześnie wnikliwie analizował i szczegółowo omawiał projekty rozdziałów prac naukowych pisanych pod Jego kierunkiem, ułatwiał dotarcie do trudno dostępnej literatury przedmiotu. Cieszył się wielkim szacunkiem, zawsze był gotowy do dyskusji, tworząc atmosferę sprzyjającą pracy w Katedrze. Pan Profesor zawsze angażował się w działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną, wykazując ogromną samodyscyplinę. Bacznie obserwował przy tym rzeczywistość, celnie ją komentując i wykazując duże poczucie humoru.
Profesor Janusz Tylman zmarł 23 marca 2020 r., w szczególnym czasie, który ze względu na rozprzestrzeniającą się pandemię nie pozwolił na uczestniczenie w uroczystościach pogrzebowych wszystkim, którzy chcieli Go pożegnać. Odejście Pana Profesora to niepowetowana strata dla Katedry Postępowania Karnego i Kryminalistyki, Wydziału Prawa i Administracji, Uniwersytetu Łódzkiego i całego środowiska prawniczego.
Tomasz Grzegorczyk
Radosław Olszewski
Źródło: Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń ŁTN, 2020
Z wielkim smutkiem zawiadamiamy, że 23 marca 2020 r. w wieku 96 lat zmarł
prof. dr hab.
Janusz Tylman
Wybitny prawnik
Członek Łódzkiego Towarzystwa Naukowego od 1965 r.
Wyrazy głębokiego współczucia Rodzinie i Bliskim Pana Profesora składają
Prezes, Zarząd i cała społeczność Łódzkiego Towarzystwa Naukowego